ಕಳಲೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತಸ್ವಾಮಿ

ಮೈಸೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಂಜನಗೂಡು ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿರುವ ಕಳಲೆ ಗ್ರಾಮ ಪೌರಾಣಿಕರೀತ್ಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಒಂದು ಪುಣ್ಯ ಯಾತ್ರಾಸ್ಥಳ . ಕಳಲೆಗೆ ತುಳಸೀಕಾನನ , ಕಪಿಲಾಶ್ರಮ , ವೇಣುಪುರಿ ಎಂಬಿತ್ಯಾದಿ ಹೆಸರುಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಲ್ಲಿವೆ . ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸುಂದರ ಸೊಬಗಿನ ಪ್ರಶಾಂತ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತನ ನೆಲೆ , ಕಳಲೆ , ಪ್ರತಿಯೋರ್ವ ಆಸ್ತಿಕನೂ ನೋಡಲೇಬೇಕಾದ ರಮ್ಯಾ ಸ್ಥಳ .
ಕಳಲೆ ದಳವಾಯಿಗಳ ತವರೂರು . ದಳವಾಯಿಗಳೆಂದರೆ ರಾಜ ಮಹಾರಾಜರ ಬಲಗೈ ಇದ್ದಂತೆ . ಕಳಲೆಯ ದಳವಾಯಿಗಳು ವಿಜಯನಗರದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲೂ , ಯದುವಂಶ ಭೂಪಾಲರ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲೂ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಗಳು ಇವೆ . ಕಳಲೆ ೧೮೩೧ನೇ ಇಸವಿಯವರೆವಿಗೂ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿತ್ತೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಆಧಾರಗಳಿವೆ . ಕಳಲೆಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮೈಸೂರು ಅರಸರು ಬಹಳವಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದ್ದರೆಂದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ ಇದಕ್ಕೆ ಆಧಾರವಾಗಿ ಮೈಸೂರು ಅರಸರ ಲಾಂಛನಗಳಾದ ಶಂಖ ಚಕ್ರ ಮತ್ಸ್ಯ ಮುಂತಾದ ವುಗಳು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿವೆ. ಅಂತೆಯೇ ಟೀಪೂ ಸುಲ್ತಾನನು ನೀಡಿದನೆಲ್ಲಲಾದ ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ . ಹಾಗೆಯೇ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಸೊಸೆ ಲಕ್ಷಮ್ಮಣ್ಣಿ ಅವರು ಅರ್ಪಿಸಿರುವ ಬೃಹತ್ ಘಂಟೆಯೊಂದು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿದೆ .
ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತ ದೇವಾಲಯ ಬಹು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದ್ದು ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ . ದೇವಾಲಯದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಎಂದೆಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿ ತಿಳಿಯದಿದ್ದರೂ ಇದು ಬಹು ಪುರಾತನವೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಪೌರಾಣಿಕ ಸ್ಥಳ ಚರಿತ್ರೆ ಇಂಬುಕೊಡುತ್ತದೆ . ಪಾಂಡು ವಂಶ ತಿಲಕ ಜನಮೇಜಯ ರಾಜ ಒಮ್ಮೆ ಭೇಟೆಗಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದಾಗ ಕಪಿಲ ಕೌಂಡಿನ್ಯ ನದಿಗಳ ತೀರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಸ್ಮಯ ಕಂಡು ಬೆರಗಾದನಂತೆ . ಶಾಶ್ವತ ವೈರಿಗಳಾದ ಗೋ ವ್ಯಾಘ್ರ ಮೊದಲಾದವು ಸಾಮರಸ್ಯದಿಂದ ಕಲೆತಿರುವ ದೃಶ್ಯ ಕಂಡು ಚಕಿತನಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಸನಿಹದ ಬಿದಿರಿನ ಮೆಳೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಅದ್ಭುತವಾದ ನಾರಾಯಣನ ವಿಗ್ರಹ ಕಂಡನಂತೆ . ಅಲ್ಲಿಂದ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ತೆಗೆಸಿ ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ಸ್ಥಳಪುರಾಣ ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ . ಮೂರ್ತಿ ಸುಮಾರು ೪ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು ಬಲಗೈನಲ್ಲಿ ಶಂಖವನ್ನು ಎಡಗೈನಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವನ್ನು ಹಿಡಿದುದಾಗಿ ನಂಬಿ ನಾರಾಯಣ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವುದು ವಿಶೇಷ . ಮೂಲ ಮೂರ್ತಿಯ ಪ್ರಭಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ದಶಾವತಾರದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ . ಇಲ್ಲಿ ದೇವರಿಗೆ ಪಾಂಚರಾತ್ರಾಗಮ ರೀತ್ಯ ನಿತ್ಯ ಪೂಜೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ . ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುಡಿಯಿದ್ದು ಅಮ್ಮನವರನ್ನು ಅರವಿಂದನಾಯಕಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ . ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಕಳಲೆ ಎಂದರೆ ಬಿದಿರು ಎಂದರ್ಥ . ಮೂಲ ವಿಗ್ರಹ ಬಿದಿರಿನ ಮೆಳೆಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತದ್ದರಿಂದ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಕಳಲೆ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿರುವುದೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ .
ಕರ್ದಮ ಮಹರ್ಷಿಗಳ ಪುತ್ರರಾದ ಕಪಿಲ ಮುನಿಗಳು ಪಾತಾಳದಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿರುವ ವೇಳೆ ಸಾಗರ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ೧೦೦ ಪುತ್ರರು ತಂದೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಜ್ಞದ ಅಶ್ವವನ್ನು ಅರಸುತ್ತ ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಕಪಿಲ ಮುನಿಗಳ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದ್ದ ಯಜ್ಞಾಶ್ವವನ್ನು ಕಂಡು ದೀರ್ಘ ತಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಮುನಿಗಳ ತಪೋಭಂಗ ಮಾಡಲಾಗಿ ಮುನಿಗಳು ಎಚ್ಚರಗೊಂಡು ಶಾಪ ನೀಡಲು ಸಾಗರ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ೧೦೦ ಮಕ್ಕಳು ಭಸ್ಮರಾದರು. ತಮ್ಮ ತಮೋಗುಣಕ್ಕೆ ನೊಂದ ಮುನಿಗಳು ಬೇರೊಂದು ಪ್ರಶಾಂತ ಸ್ಥಳವನ್ನರಸುತ್ತ ಬರಲಾಗಿ ಕಪಿಲ ಕೌಂಡಿನ್ಯ ನದೀ ತೀರದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಳಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರೆಂದು ಸ್ಥಳ ಪುರಾಣ ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ . ಇದಕ್ಕೆಂದೇ ಇಲ್ಲಿಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಕಪಿಲಾಶ್ರಮ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿತೆಂದು ಪ್ರತೀತಿ .
ಸಪ್ತ ಋಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯರಾದ ಅತ್ರಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳು ಇಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತನನ್ನು ಸೇವಿಸಿದರೆಂದೂ ಅವರ ಕುಮಾರನೆನಿಸಿದ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತನನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಹಿಮೆ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ . ಅದೇನೇ ಇರಲಿ ಇದೊಂದು ಪೌರಾಣಿಕ ಪುರಾಣ ಕ್ಷೇತ್ರವೆಂಬುದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ .
ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಅರಸರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಲೂ ದಳವಾಯಿಗಳ ಆದರದಿಂದಲೂ ಬಹಳವಾಗಿ ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡು ಬಹು ದೊಡ್ಡ ದೇಗುಲವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ನಿಂತಿದೆ .  ದೇವಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ಗೋಪುರ ಸುಮಾರು ೫೦ ಅಡಿಯೆತ್ತರವಿದ್ದು ಉಭಯ ಪಾರ್ಶ್ವಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದುಕಡೆ ಯಾಗಶಾಲೆ ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಪಾಕಶಾಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ . ಪ್ರಾಕಾರ ಬಹಳ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದ್ದು ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ . ವಿಶಿಷ್ಟಾದ್ವೈತ ಸ್ಥಾಪಕರಾದ ರಾಮಾನುಜರು , ಭಕ್ತಿ ಪಂಥದ ೧೨ ಮಂದಿ ಆಳವಾರರ ಗುಡಿಗಳು , ವಾಹನ ಮಂಟಪಗಳು , ಆಂಡಾಳ್ ಗುಡಿ , ನಾರಾಯಣನ ವಿವಿಧರೂಪಗಳಾದ ಪಟ್ಟಾಭಿರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ವರದರಾಜ ರಾಜಮನ್ನಾರ್ ಸಂಪತ್ಕುಮಾರ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಕೋದಂಡರಾಮ ವೇಣುಗೋಪಾಲ ಮುಂತಾದ ದೇವರುಗಳ ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಗಳಿವೆ . ಅಂತೆಯೇ ಅರವಿಂದ ನಾಯಕಿ ಅಮ್ಮನವರ ಗುಡಿಯೂ ಇದೆ . ಅಲ್ಲದೆ ವೇದಾಂತ ದೇಶಿಕರ , ಜೀಯರ್ ರವರ  ಗುಡಿಗಳೂ ಇವೆ . ವಾಹನಗಳಾದ ಅಶ್ವ ಗಜ ತುರಗ ಸಿಂಹ ಆಂಜನೇಯ ಆದಿಶೇಷ ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಂಟಪಗಳಿವೆ . ದಳವಾಯಿಗಳು ನೀಡಿದರೆನ್ನಲಾದ ಬೃಹತ್ ಢಮರು , ಪುಷ್ಪ ಮಂಟಪ ವಾಹನ ಗಳು ಇವೆ . ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಪೂಜೆಯವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಢಮರುವನ್ನ ಭಾರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದೆಂದೂ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಬಾಗದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬೃಹತ್ತಾದ ಮಂಟಪಗಳಿವೆ . ಇವುಗಳನ್ನು ಮೈಸೂರಿನ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಧಾರ್ಮ ಪತ್ನಿಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದ್ದು ಈ ಹಿಂದೆ ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವರನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಬಿಜಯಮಾಡಿಸಿ  ಸೇವಾರ್ಥಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತೆಂದು ಆದರೆ ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅದು ನಿಂತುಹೋಗಿ ಈಗ ಪಾಲು ಮಂಟಪವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ .
ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವಾದಿಗಳು ನಿತ್ಯ ಪೂಜೆಗಳು ಸಕ್ರಮವಾಗಿ ನಡೆಯಲು ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ ಕಳಲೆ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ಯರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಭೆಯೊಂದನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಕಳೆದ ೧೧೨ ವರ್ಷದಿಂದ ಈ ಸಭೆ ಉತ್ಸವಾದಿಗಳನ್ನು ಆಗಮೋಕ್ತರೀತ್ಯಾ ನಡೆಸುತ್ತ ಬಂದಿದೆ . ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದ ಜಮೀನುಗಳು ಸರ್ಕಾರದ ವಶಕ್ಕೆ ಹೋದಮೇಲೂ ಭಕ್ತ ಜನಗಳ ಉದಾರ ನೆರವಿನಿಂದ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗುತ್ತಿದೆ . ಇದೀಗ ಭಕ್ತ ಜನರ ತಂಗುವಿಕೆಗಾಗಿ ದೇಣಿಗೆಯ ನೆರವಿನಿಂದ ಸಭಾ ಭವನ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಉತ್ಸವಾದಿಗಳ ದಿನಗಳಂದು ಅಣ್ಣ ಸಂತರ್ಪಣೆ ಮುಂತಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ . ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಎರಡು ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ . ಮೀನಮಾಸದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತದೇವರ ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವ ೯ ದಿನಗಳು ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತದೆ ಸ್ವಾತಿ ನಕ್ಷತ್ರದಂದು ರಥೋತ್ಸವವು ಅತ್ಯಂತ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತದೆ . ಸುತ್ತಲಿನ ಗ್ರಾಮದ ಸಹಸ್ರಾರು ಜನರು ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ . ರಥೋತ್ಸವದ ರಾತ್ರಿ ಶ್ರೀಕಾಂತ ಮುಡಿ ಉತ್ಸವ ಇಡೀ ರಾತ್ರಿ ವೈಭವದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತದೆ . ಮನಮುಟ್ಟುವ ಓಲಗದ ಮೇಳ , ಪುಷ್ಪಗಳಿಂದ ತುಂಬಿ ಬಗೆ ಬಗೆಯ ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತನಾದ ಉಭಯ ದೇವಿ ಸಮೇತ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತನ ಉತ್ಸವ ವರ್ಣಿಸಲಸಾಧ್ಯ . ಕೆಂಪು ಹರಳುಗಳಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ಶ್ರೀಕಾಂತ ಮುಡಿ .ವಿದ್ಯುತ್ ದೀಪಾಲಂಕಾರಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಪುಷ್ಪ ಚಪ್ಪರ , ಇಡೀ ರಾತ್ರಿ ಉತ್ಸವದೊಂದಿಗೆ ಕಳೆಯುವ ಭಕ್ತ ವೃಂದ . ಮೇಲುಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ವೈರಮುಡಿ ಉತ್ಸವ ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ.ಈ ವರ್ಷ ಏಪ್ರಿಲ್ ೩ ರಂದು ಬ್ರಹ್ಮ ರಥೋತ್ಸವ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. 

ಎರಡನೆಯ ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವ ಅರವಿಂದ ನಾಯಕಿ ಅಮ್ಮನವರಿಗೆ ನಡೆಯುವ ಉತ್ಸವ ಇದು ನವರಾತ್ರಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ೯ ದಿನ ನಡೆಯುತ್ತದೆ . ಚಿಕ್ಕ ರಥೋತ್ಸವವು ಆರನೆಯ ದಿನ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ಕಳಲೆಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತನ ದೇವಾಲಯವಲ್ಲದೆ ಈಶ್ವರನ ದೇವಾಲಯ ಕೂಡ ಕಲಾ  ಕುಸುಮದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಆಕರ್ಷಣೀಯವಾಗಿದೆ . ಅಂತೆಯೇ ರಥ ಬೀದಿಯ ಆಂಜನೇಯ ದೇವಾಲಯ ಕೂಡ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ . ಸಮೀಪವಿರುವ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತೆಪ್ಪೋತ್ಸವ ನಡೆಯುತ್ತದೆ . ಊರ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆ ಕೈವಲ್ಯಾ ದೇವಿಯ ಗುಡಿಯೂ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ . ಇದರ ಹಿಂದೆ ಕಥೆಯೊಂದು ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದೆ. ಕಪಿಲ ಮುನಿಗಳು ಇಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಲವಣಾಸುರನೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ತಪಭಂಗ ಮಾಡಲು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಲು ಮುನಿಗಳು ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಶಕ್ತಿಯೊಂದನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರೆಂದೂ ಆ ದೇವಿಯು ಲವಣಾಸುರನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ ಮುನಿಗಳ ತಪಸ್ಸು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲು ನೆರವಾದಳೆಂದೂ ,
ಆಕೆಯನ್ನು ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ   ಇಲ್ಲಿಯೂ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಜಾತ್ರೆ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತದೆ . ಸುತ್ತಲಿನ ಗ್ರಾಮದ ಜನರು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. 

                 ಶ್ರೀ :  

               ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತ ಪರಬ್ರಹ್ಮಣೇ ನಮಃ 

                 ಶ್ರೀ ಮತೆ ರಾಮಾನುಜಾಯ ನಮಃ 

             ಶ್ರೀಮತೇ ನಿಗಮಾಂತ ಮಹಾದೇಶಿಕಾಯ ನಮಃ 

             ಶ್ರೀಮತೇ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಮಹಾದೇಶಿಕಾಯ ನಮಃ 

                     ಭಜತಾಂ ಕಲ್ಪ ವೃಕ್ಷಾಯ ಕರೀರಪುರವಾಸಿನೇ 

                   ಯೋಗಿಮಾನಸ ಹಂಸಾಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತಾಯ ಮಂಗಳಂ 

ಉ.ವೇ ಪ್ರವರ್ತಕರಾದ  ಶ್ರೀ                                                                           ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾಪನೆ  

ಇದೇ ವಿಳಂಬಿನಾಮ  ಸಂವತ್ಸರದ  ಉತ್ತರಾಯಣ ಮೀನ ಮಾಸದ ಕೃಷ್ಣ ಪಕ್ಷದ ದಶಮಿ ತಿಥಿ ಧನಿಷ್ಟಾ ನಕ್ಷತ್ರ ಕೂಡಿದ ಬುಧವಾರ ೧೧ ನೇ ತಾರೀಕಿನಂದು (೧೧-೦೪-೨೦೧೮)ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ೦೯.೩೦  ರಿಂದ ೦೯ ೪೫ ರೊಳಗೆ ಸಲ್ಲುವ ವೃಷಭಲಗ್ನದಲ್ಲಿ 

ನಮ್ಮ  ಹಿರಿಯ ಮಗ ಚಿ ರಾ ಪ್ರದೀಪ ಕುಮಾರನ ಧರ್ಮಪತ್ನಿ ಚಿ ಸೌ ರಾಜಶ್ರೀ ಯ 

ಪುಂಸವನ ಸೀಮಂತೋತ್ಸವವು 

ನಡೆಯಲು ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕಾಂತನ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಂದ ಗುರು ಹಿರಿಯರು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿರುವುದರಿಂದ 

ತಾವುಗಳು ಸಕುಟುಂಬರಾಗಿ ಆಗಮಿಸಿ ದಂಪತಿಗಳನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸಬೇಕೆಂದು  ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತೇವೆ  

                                ಸ್ಥಳ:  ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸಹಕಾರನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಕ್ಷೇಮ ಭವನ (ಕೊಡಿಗೇಹಳ್ಳಿ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದ ಎದುರು )

                                                                                              ತಮ್ಮ ಆಗಮನಾಕಾಂಕ್ಷಿ 

                                                                         ಶ್ರೀಮತಿ ವಸಂತಕಲಾ ಮತ್ತು ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಪ್ರಸಾದ್ 

ಆಗಮನವನ್ನು ಬಯಸುವವರು: ಶ್ರೀಮತಿ ಹೇಮಾ ಪ್ರಸಾದ್ , ಶ್ರೀ  ರಾಘವನ್ ಮತ್ತು ಚಿ:ದಿಯಾ    ಹಾಗೂ ಶ್ರೀಮತಿ ನೀರಜಾ ಮತ್ತು ಚಿ ಶ್ರೀಕಾಂತ್ 

ತಿರುಮಕೂಡ್ಲು ನರಸೀಪುರದ ಗುಂಜಾ ನರಸಿಂಹ

ಮೈಸೂರು ನಗರದಿಂದ ೨೦ ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ತಿರುಮಕೂಡ್ಲು ನರಸೀಪುರ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಪೌರಾಣಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರ . ಕಪಿಲಾ ಮತ್ತು ಕಾವೇರಿ ನದಿಗಳು ಒಂದಾಗಿ ಹರಿಯುವ ಈ ಪುಣ್ಯ ಸಂಗಮ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮೈಸೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ವೈಭವವನ್ನು ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ . ನದೀ ತೀರದಲ್ಲಿ ಅಗೆಯಲಾಗಿ ನವಶಿಲಾಯುಗದ ಇತಿಹಾಸ ಪೂರ್ವ ಕಾಲದವರೆಗಿನ ಪ್ರಾಚ್ಯ ವಸ್ತುಗಳು , ಅವಶೇಷಗಳು ದೊರಕಿರುವುದು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಮನದಟ್ಟುಮಾಡಿ ಕೊಡುತ್ತದೆ . ಇಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದವೆನ್ನಲಾದ  ಮಡಿಕೆಗಳು ಆಯುಧಗಳು ಶವಸಂಪುಟಗಳು ಕುಡಿಕೆಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೂಳೆಗಳು ದೊರಕಿವೆಯೆಂದು ಸಂಶೋಧನಾ ಮೂಲಗಳಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ .
ಭವ್ಯ ಇತಿಹಾಸವುಳ್ಳ ಪರಂಪರೆಯನ್ನುಳ್ಳ ನರಸೀಪುರ ಕ್ಷೇತ್ರ ಪೌರಾಣಿಕವಾಗಿಯೂ ಒಂದು ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರ. ಕೊಡಗಿನ ತಲಕಾವೇರಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿ ಹರಿದುಬರುವ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜೀವನದಿ ಕಾವೇರಿಯು ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ವೈನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಹರಿದು ಬರುವ ಕಪಿಲೆಯು ನರಸೀಪುರದಲ್ಲಿ ಸಂಗಮವಾಗುವುದು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ . ಸಂಗಮ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅಗೋಚರವಾದ ಸ್ಫಟಿಕ ಸರೋವರವೂ ಇದ್ದು ಇದನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ತ್ರಿವೇಣಿ ಸಂಗಮವೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ . ಕಾವೇರಿ ತೀರದಲ್ಲಿ ನರಸೀಪುರವೂ ಸಂಗಮಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ತಿರುಮಕೂಡ್ಲು ಕ್ಷೇತ್ರವೂ ಇದ್ದು ಎರಡು ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಕೂಡಿಸುವಂತೆ ಸೇತುವೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ . ಸಂಗಮ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಗಸ್ತ್ಯೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವೂ ಕಾವೇರೀ ತೀರದಲ್ಲಿ ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯವೂ ಇದ್ದು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ತಿರುಮಕೂಡ್ಲು ನರಸೀಪುರ ಅಥವಾ ಟಿ ನರಸೀಪುರ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ .
ನರಸೀಪುರದ ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯ ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿದ್ದು ಬಹು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದೆ . ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನವೀಕರಣಗೊಂಡು ನವ ವಧುವಂತೆ ಶೃಂಗಾರ ಗೊಂಡಿದೆ . ಮೂಲ ದೇಗುಲದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಎಂದೆಂಬುದು ತಿಳಿಯದಿದ್ದರೂ ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮೂಗೂರಿನ ಒಡೆಯರಿಂದ ವಿಸ್ತರಿತಗೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದು ಶಾಸನದಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ . ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿರುವ ಸುಂದರ ದೇವಾಲಯದ ಮೂಲಮೂರ್ತಿ ನರಸಿಂಹ . ತೊಡೆಯಮೇಲೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯನ್ನು ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಮೂಲಮೂರ್ತಿಯ ವಿಗ್ರಹ ನಯನ ಮನೋಹರವಾಗಿದೆ
ನರಸಿಂಹನ ಮೂರ್ತಿಯ ಬಲ ಕೈನಲ್ಲಿ ಬೆರಳುಗಳ ನಡುವೆ ಗುಲಗಂಜಿಯ ಮೂಲಿಕೆಯಿದ್ದು ತನ್ನಿಮಿತ್ತ ಗುಂಜಾ ನರಸಿಂಹನೆಂದೇ ಖ್ಯಾತವಾಗಿದೆ . ಈ ಕ್ಷೇತ್ರ ಪಾವಿತ್ರ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಶಿಗಿಂತ ಗುಲಗಂಜಿಯಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೇಷ್ಠವೆಂದು ಸ್ಥಳಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ . ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಕಾಶಿ ಭಾರತೀಯರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಬಹಳ ಪವಿತ್ರವಾದ ಕ್ಷೇತ್ರ . ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ , ನವರಂಗ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿರುವ ಕಂಭಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಅದರಲ್ಲಿನ ಕಲಾತ್ಮಕ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿದ್ದು ಮನಮೋಹಕವಾಗಿವೆ .
ಮೂಲಮೂರ್ತಿಯ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದಂತಕಥೆಯೊಂದು ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದೆ . ಸ್ಥಳೀಯ ಅಗಸನೋರ್ವನಿಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಸ್ವಪ್ನದಲ್ಲಿ ನರಸಿಂಹ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ತಾನೊಂದು ಹುತ್ತದಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವುದಾಗಿಯೂ ಸಮೀಪದ ಒಗೆಯುವ ಕಲ್ಲಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿಧಿಯಿರುವುದಾಗಿಯೂ ತಿಳಿಸಿ ಆ ನಿಧಿಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಹುತ್ತದಡಿಯ ನರಸಿಂಹ ಮೂರ್ತಿಗೆ ದೇಗುಲ ಕಟ್ಟುವಂತೆಯೂ ಆದೇಶವಾಯಿತೆಂದೂ ಅದರಂತೆ ಆ ಅಗಸನು ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದೂ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ . ಗರ್ಭಗೃಹದ ಹೊಸಿಲು ಆ ಒಗೆಯುವ ಕಲ್ಲೆಂದೂ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲಿರುವ ಚಿತ್ರ ಅಗಸನದೆಂದೂ ತಿಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ ಮೂರ್ತಿಯಂತೂ ಬಹಳ ಸುಂದರವಾಗಿದ್ದು ಮನದಾಳದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಸೊಗಸಾಗಿದೆ. ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯದ ವಿಮಾನಕ್ಕೆ ಅನಂತ ಪುಣ್ಯಕೋಟಿ ವಿಮಾನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ . ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಭಾಸ್ಕರ ಕ್ಷೇತ್ರವೆಂದೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ . ದೇವಾಲಯದ ಹೊರ ಪ್ರಾಕಾರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ, ನಾರಾಯಣ, ಶ್ರೀರಾಮ , ಕೃಷ್ಣ , ವರದರಾಜ ಮತ್ತು ಆಂಡಾಳ್ ಅಮ್ಮನವರ ಗುಡಿಗಳೂ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ . ಅಮ್ಮನವರ ಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನ ವಿಗ್ರಹವೊಂದಿದ್ದು ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಲೀಲೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ತೈಲಚಿತ್ರಗಳು ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ . ಪ್ರಾಕಾರದ ಗೋಡೆಯಮೇಲೆ ನರಸಿಂಹನ ನವರೂಪಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ . ಇಂದಿಗೂ ಶತಮಾನಗಳು ಕಳೆದರೂ ಮಾಸದೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿವೆ . ನವರೂಪಗಳೆಂದರೆ ಕಂಭ ಛೇದಿಸುತ್ತಿರುವ ನರಸಿಂಹ,ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವಿನೊಡನೆ ಯುದ್ಧನಿರತನಾಗಿರುವ ನರಸಿಂಹ,ಜಠರವನ್ನು ಬಗೆಯುತ್ತಿರುವ ನರಸಿಂಹ, ಧ್ಯಾನ ರೂಪಿ ನರಸಿಂಹ, ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ , ಪ್ರಹ್ಲಾದವರದ ನರಸಿಂಹ, ಸೂಲಗಿತ್ತಿ ವಲ್ಲಭ ನರಸಿಂಹ , ಅಷ್ಟಭುಜ ನರಸಿಂಹ ,ಯೋಗನರಸಿಂಹ ಎಂದು . ಬಲಿಪೀಠದ ಬಳಿ ದೇವಾಲಯದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕಾರಣನಾದ ಮೂಗೂರಿನ ಒಡೆಯನ ಹಾಗೂ ಅವನ ತಮ್ಮನದೆಂದು ಹೇಳುವ ಎರಡು ವಿಗ್ರಹಗಳಿವೆ . ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಮಂಟಪ ಹಾಗೂ ಜೀರ್ಣಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿರುವ ಜನಾರ್ದನ ದೇವಾಲಯಗಳು ಇವೆ .
ಒಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ ಅದ್ವೈತ ಮತ ಸ್ಥಾಪಕರಾದ ಆದಿ ಶಂಕರರು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿನೀಡಿದುದಾಗಿಯೂ ನರಸಿಂಹನ ದಿವ್ಯ ಮಂಗಳ ಮೂರ್ತಿಗೆ ಮಾರುಹೋದ ಶಂಕರರು ಇಲ್ಲಿ ನರಸಿಂಹನನ್ನು ಕುರಿತಾದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕರಾವಲಂಬ ಸ್ತೋತ್ರ ರಚಿಸಿದರೆಂದೂ ಪ್ರತೀತಿ .
ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಮೀನಮಾಸದಲ್ಲಿ ರಥೋತ್ಸವ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ವರ್ಷ ಮಾರ್ಚ್  ೩೧ರಂದು ರಥೋತ್ಸವ ನಡೆಯಲಿದೆ .

ಕೆ ವಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಪ್ರಸಾದ್ 

ನಂಜನಗೂಡು ಒಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶೈವ ಕ್ಷೇತ್ರ

ನಂಜನಗೂಡು ಮೈಸೂರಿನಿಂದ ೧೨ ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ . ಕಪಿಲಾನದಿ ತೀರದಲ್ಲಿರುವ ನಂಜನಗೂಡು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶೈವ ಕ್ಷೇತ್ರ . ಪುಣ್ಯ ತೀರ್ಥವೂ ಕೂಡ . ಸಗರಕುಮಾರರನ್ನು ದೃಷ್ಟಿ ಮಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಸ್ಮ ಮಾಡಿದ ಕಪಿಲ ಮುನಿಗಳು ಇಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸನ್ನಾಚರಿಸಿದರೆಂದು ಪ್ರತೀತಿ . ಅಮೃತವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ದೇವತೆಗಳು ದಾನವರೂ ಒಂದಾಗಿ ವಾಸುಕಿಯನ್ನು ಹಗ್ಗವನ್ನಾಗಿಸಿ ಮಂದಾರ ಪರ್ವತವನ್ನು ಕಡುಗೋಲಾಗಿಸಿ ಸಾಗರವನ್ನು ಕಡೆಯಲು ಮೊದಲು ವಿಷ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಆಯಿತೆಂದು ಭಯಭೀತರಾದ ದೇವತೆಗಳು ತಮ್ಮನ್ನು ವಿಷದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವಂತೆ ಉಮಾಪತಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಲು ಶಿವನು ವಿಷವನ್ನು ಗಟ ಗಟನೆ ಕುಡಿದನಂತೆ . ಶಿವನ ಸಾಹಸವನ್ನು ಕಂಡು ಭಯಗೊಂಡ ಉಮೆ ಹರಣ ಕಂಠ ವನ್ನು ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಹಿಡಿಯಲಾಗಿ ವಿಷ ಕೆಳಗಿಳಿಯದೆ ಕಂಠ ದಲ್ಲೇ ಉಳಿದು ಮೃತ್ಯುಂಜಯನು 'ನೀಲಕಂಠ ' ನಾದನೆಂತು ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ . ತನ್ನಿಮಿತ್ತ ಶಿವನಿಗೆ ನಂಜುಂಡ , ವಿಷಕಂಠ , ಶ್ರೀಕಂಠ ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳು ರೂಢಿಗೆ ಬಂದವು . ನಂಜನಗೂಡಿಗೆ ಗರಳಪುರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಉಂಟು .
ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳರ ಚೋಳರ ಪ್ರಭಾವವೂ ಕಾಣುತ್ತದೆ . ದೇವಾಲಯ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದ್ದು ಮುಖ್ಯ ಗೋಪುರ ಸುಮಾರು ೧೦೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿದೆ . ಗೋಪುರದಲ್ಲಿ ನೂರಾರು ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ . ಮೂಲಗುಡಿಯ ಸ್ಥಾಪನೆ ಎಂದಾಯಿತೆಂಬುದು ತಿಳಿಯದು . ೧೪೭ ಕಂಭಗಳ ಮುಂದಿನ ಮಂಟಪ ವನ್ನು ಕರಾಚೂರಿನ ನಂದಿರಾಜ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನ ದಿವಾನ್ ಪೂರ್ಣಯ್ಯ ನವರು ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದರೆಂದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ . ಮುಖ್ಯ ಗೋಪುರವನ್ನು ೧೮೪ ೫ರಲ್ಲಿ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ರವರು ಕಟ್ಟಿಸಿದುದಾಗಿ ಶಾಸನದಿಂದ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ . ಆಲಯದಲ್ಲಿ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ರವರ ಹಾಗೂ ಅವರ ಪತ್ನಿಯರ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಪುರಸ್ಕಾರ ಪಡೆಯುತ್ತಿವೆ . ಪ್ರಾಕಾರದಲ್ಲಿ ೬೩ಮಂದಿ ಶಿವಭಕ್ತರ ಶೀಲಾ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಲೋಹದ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ . ಎಲ್ಲ ೬೩ ಮಂದಿ ಶಿವಭಕ್ತರ ಪ್ರತಿಮೆ ಹೊಂದಿರುವ ಏಕೈಕ ದೇವಾಲಯ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ . ಆಲಯದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಶಿವಲಿಂಗಗಳಿವೆ . ಲಿಂಗದ ಪೀಠದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ರಾಣಿಯರ ಹೆಸರುಗಳು ಇವೆ . ಆ ಲಿಂಗಗಳನ್ನು ಆಯಾ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಕರೆಯುಲಾಗುತ್ತದೆ . ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಲೀಲಾತ್ಮಕವಾದ ೨೫ ಬೃಹತ್ ವಿಗ್ರಹಗಳಿವೆ . ಏಕಪಾದ ಮೂರ್ತಿ ,ಗಿರಿಜಾಕಲ್ಯಾಣ , ತ್ರಿಪುರಾಸುರ ಸಂಹಾರ , ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ವರದ , ಅರ್ಧನಾರೀಶ್ವರ ಮುಂತಾದವು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದವು . ಮೂರ್ತಿಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ . ನವರಂಗ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಡದಲ್ಲಿ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣನ ಅಥವಾ ಆದಿಕೇಶವ ಮೂರ್ತಿಯ ಗುಡಿಯಿದೆ . ಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರ ನಮ್ಮಾಳ್ವಾರರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಶಿಲಾ ಮೂರ್ತಿಗಳಿರುವುದು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ . ಶೈವಾಗಮ ಅನ್ವಯ ಪೂಜೆ ನಡೆಯುವ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ಮೂರ್ತಿ ಇರುವುದು ಪದ್ಧತಿ . ನವರಂಗದ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ದಂಡಾಯುಧಪಾಣಿ ಷಣ್ಮುಖನ ಗುಡಿಯಿದೆ . ಸಪ್ತಹೆಡೆಯ ಸರ್ಪದ ಸುರಳಿಯ ಮೇಲೆ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ನಿಂತಿದ್ದಾನೆ . ಪೀಠದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಮಂದಿ ಮುನಿಗಳ ಚಿತ್ರಣವಿದೆ . ಮೂರ್ತಿ ಮನಮೋಹಕವಾಗಿದೆ . ಆಲಯದಲ್ಲಿರುವ  ರುದ್ರಾಕ್ಷಿ ಮಂಟಪ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ರವರ ಪತ್ನಿ ಲಿಂಗಾಜಮ್ಮಣ್ಣಿ ಕಟ್ಟಿಸಿದುದು . ಪ್ರಾಕಾರದಲ್ಲಿ ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಗುಡಿ ಇದೆ . ದೇವಿಯ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪಚ್ಚೆ  ಲಿಂಗವಿದೆ ಇದು ಟೀಪೂ ವಿನ ಕೊಡುಗೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ .
ದೇವಾಲಯಗಳ ಪರಮ ವೈರಿ ಟಿಪೂವಿಗೆ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರನಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಭಕ್ತಿ . ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಿಲ್ಲದಿಲ್ಲ . ಟಿಪೂವಿನ ಪ್ರೀತಿಯ ಆನೆಯೊಂದು ಒಮ್ಮೆ ಕಣ್ಣಿನ ಬೇನೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು . ದಿನಕಳೆದಂತೆ ವ್ಯಾಧಿ ಉಲ್ಭಣ ವಾಗತೊಡಗಿತು . ಆನೆ ಆಹಾರ ತ್ಯಜಿಸಿತು . ಅನೇಕ ವಿಖ್ಯಾತ ವೈದ್ಯರುಗಳು ಉಪಚಾರ ಮಾಡಿದರೂ ಪ್ರಯೋಜನವಾಗಲಿಲ್ಲ . ಟಿಪೂ ಕಂಗಾಲಾದ . ಆತನ ಕೆಲವು ಹಿತ ಚಿಂತಕರು ನಂಜುಂಡನ ಆಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಮಾಡುವಂತೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು . ಟೀಪೂ ಸಿಡಿದೆದ್ದ . ಆನೆ ಗುಣವಾಗದಿದ್ದರೆ ಇಡೀ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಧ್ವಂಸ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಎಚ್ಚರಿಸಿದ . ಅದರಂತೆ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ೪೮ ದಿನಗಳು ದೇವರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಗಳು ನಡೆದವು . ಆನೆ ಗುಣಮುಖ ಆಗತೊಡಗಿತು . ಟೀಪೂ ಸುಪ್ರೀತನಾದ . ನಂಜುಂಡನ ಭಕ್ತನಾದ . ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಪಚ್ಚೆಯ ಕಂಕೀಹಾರ ವನ್ನು ದಾನವಾಗಿ ನೀಡಿದ . ಅಂದಿನಿಂದ ನಂಜುಂಡ 'ಹಕೀಮ್ ನಂಜುಂಡ ' ನೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾದ . ಆಲಯದಲ್ಲಿ ಆಭರಣಗಳಿಗೆ ಕೊರತೆಯಿಲ್ಲ . ಸ್ವರ್ಣದ ಜಡೇ ಬಂಗಾರ , ಕುಚ್ಚು , ಕಿರೀಟಗಳು ರತ್ನಮಯವಾದ ಶ್ರೀಕಂಠ ಮುಡಿ , ಸ್ವರ್ಣದ ಸರ್ಪವಾಹನ ಮುಂತಾದ ಅಮೂಲ್ಯ ಆಭರಣಗಳು ಆಲಯದಲ್ಲಿವೆ . ಅನೇಕವು ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ರವರ ಕೊಡುಗೆಗಳು .
ಇಲ್ಲಿಯ ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದುದು . ರಥೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಪಂಚ ರಥಗಳು ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತವೆ . ಕ್ರಮವಾಗಿ ಶಿವ , ಉಮೆ ,ವಿನಾಯಕ , ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ , ಚಂಡಿಕೇಶ್ವರ ರ ಪಂಚ ರಥಗಳು ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ . ಗಜ ರಥ ಆನೆಯಿಂದ ಎಳೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಉಳಿದವು ಕಿರಿಯ ರಥಗಳು . ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಜತ ರಥ ಕೂಡ . ಬೃಹದ್ ರಥ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ರವರ ಕೊಡುಗೆ .
ನಂಜನಗೂಡು ಪರಶುರಾಮನಿಗೆ ಈಶ್ವರನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾದ ಕ್ಷೇತ್ರ . ಗುಂಡಲು ಮತ್ತು ಚೂರ್ಣಾವತಿ ನದಿಗಳು ಸಂಧಿಸುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಂಜುಂಡನ ಆಲಯದಿಂದ ಅನತಿ ದೂರದಲ್ಲಿಯೇ ಪರಶುರಾಮ ಕ್ಷೇತ್ರವಿದೆ . ಇಲ್ಲಿ ಪರಶುರಾಮನ ಆಲಯವಿದೆ . ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಮಣ್ಣು ಅನೇಕ ಚರ್ಮ ರೋಗಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಮದ್ದು . ಅದಕ್ಕೆಂದೇ ಭಕ್ತರು ಇಲ್ಲಿಯ ಮಣ್ಣನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತಾರೆ .
ದೇವಾಲಯದ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಒಂದು ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ . ಸ್ಥಳ ಪುರಾಣದ ಅನ್ವಯ ಪರಶುರಾಮ ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಂದರ್ಶನವಲ್ಲದೆ ನಂಜುಂಡನ ದರ್ಶನ ಫಲ ದೊರಕದು . ಆಲಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಜತ ವೀರಾಂಗಿಯಿದೆ . ಇದರ ಮೇಲೆ ಪರಶುರಾಮನ ಪರಶು ಹಿಡಿದ ಚಿತ್ರವಿದೆ . ಈ ವೀರಾಂಗಿ ೧೮೬೧ ರಲ್ಲಿ ಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟಿತೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ .
ನಂಜನಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ರಾಘವೇಂದ್ರ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಮಠವಿದೆ . ಈ ಮಠವನ್ನು ರಾಘವೇಂದ್ರ ತೀರ್ಥ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ . ಮಠದಲ್ಲಿ ಅಮೂಲ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರವಿದೆ .
ಈ ವರ್ಷ ಮಾರ್ಚ್  ೨೫ರಂದು ಶ್ರೀಕಂಠ ಮುಡಿ ಉತ್ಸವವೂ ೨೮ರಂದು ಪಂಚ ಮಹಾ ರಥೋತ್ಸವವೂ ನಡೆಯಲಿದೆ .
ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಪ್ರಸಾದ್ .ಕೆ ವಿ 

ಯದುಶೈಲ ಮೇಲುಕೋಟೆ ..ಒಂದು ಕಿರು ಪರಿಚಯ

ಮೇಲುಕೋಟೆ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವೈಷ್ಣವ ಕ್ಷೇತ್ರ . ಮೈಸೂರಿನಿಂದ ೩೨ ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಮೇಲುಕೋಟೆಗೆ ನಾರಾಯಣಾದ್ರಿ , ವೇದಾದ್ರಿ , ಯತಿಶೈಲ , ತಿರುನಾರಾಯಣಪುರ ಎಂಬಿತ್ಯಾದಿ ಹೆಸರುಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಲ್ಲಿವೆ . ಇಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟಾದ್ವೈತ ಮತ ಸ್ಥಾಪಕರಾದ ಭಾಷ್ಯಕಾರ ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರು ನೆಲೆಸಿ ಚೆಲುವನಾರಾಯಣನ ಸೇವೆಗೈದರೆಂದು ಚರಿತ್ರೆಯಿಂದ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ . ಸುಂದರ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಭವ್ಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿರುವ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಬದರೀ ಎಂದು ಖ್ಯಾತವಾಗಿರುವ ಮೇಲುಕೋಟೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೊಂದು .

ಮೇಲುಕೋಟೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆ ಚೆಲುವ ನಾರಾಯಣನ ಭವ್ಯ ದೇವಾಲಯ . ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿರುವ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಬಿಟ್ಟಿದೇವ ಕಟ್ಟಿಸಿದನೆಂದು ಶಾಸನದಿಂದ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ . ಮೂಲ ಮೂರ್ತಿಯು ಬ್ರಹ್ಮಾರಾಧಿತವೆಂದು ಅದನ್ನು ಸನತ್ಕುಮಾರರು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರೆಂದು ಸ್ಥಳಪುರಾಣ ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ . ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ದತ್ತಾತ್ರೇಯನು ಸನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕಾರಮಾಡಿ ವೇದೋಪದೇಶ ಮಾಡಿದುದರಿಂದ ವೇದಾದ್ರಿಯೆಂದೂ , ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನು ಯಾದವರೊಡಗೂಡಿ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಯಾದವಾದ್ರಿಯೆಂದೂ , ಯತಿರಾಜ ರಾಮಾನುಜರು ನೆಲೆಸಿದುದರಿಂದ ಯತಿಶೈಲವೆಂಬ ಹೆಸರುಗಳು ಬಂದುವೆಂದು ಸ್ಥಳಪುರಾಣ ಬಣ್ಣಿಸುತ್ತದೆ . ಈ ದೇವಾಲಯ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬರಲು ಮೈಸೂರಿನ ಅರಸರು ಹಾಗೂ ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣರು . ಯದುಕುಲತಿಲಕ ರಾಜವೊಡೆಯರ್ ಅವರು ಯದುಗಿರಿಗೆ ಕೋಟೆ ಕಟ್ಟಿಸಿ "ಮೇಲುಕೋಟೆ"ಎಂಬ ಹೆಸರಿತ್ತಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಸಮೀಪವಿರುವ ನೃಸಿಂಹಗಿರಿಯ ಮೇಲಿರುವ ನೃಸಿಂಹದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರೆಂದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ . ರಾಜಮುಡಿ ಎಂಬ ಅಮೂಲ್ಯ ಕಿರೀಟವು ರಾಜಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಕಾಣಿಕೆ . ಹಾಗೆಯೇ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ರವರು ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಮುಡಿ ಎಂಬ ಕಿರೀಟವನ್ನಲ್ಲದೆ ಗಂಡಭೇರುಂಡ ಪದಕ, ಮುತ್ತಿನಹಾರ, ಕರ್ಣಪದಕಗಳನ್ನೂ ಅರ್ಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರು ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಅಮೂಲ್ಯ ಸೇವೆಯ ನೆನಪಾಗಿ ಅವರ ಪ್ರತಿಮೆ ಇಂದಿಗೂ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪುರಸ್ಕಾರ ಪಡೆಯುತ್ತಿದೆ . ಮೊಗಲರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ದೇವಾಲಯಗಳ ನಾಶದ ಧಾಳಿಗೆ ಮೇಲುಕೋಟೆಯ ದೇವಾಲಯವೂ ಬಲಿಪಶು ಆಗದಿರಲಿಲ್ಲ . ಆದರೆ ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಜನಗರದ ಅರಸರ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ಪುನರುಜ್ಜೆವಿತವಾಯಿತು. .
ರಾಮಾನುಜರು ಮೇಲುಕೋಟೆಗೆ ಬಂದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಯಿರಲಿಲ್ಲ . ಅದು ಮೊಗಲರ ಧಾಳಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಪಹೃತವಾಗಿತ್ತೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬ ಮೊಗಲರ ದೊರೆ ತನ್ನ ಮಗಳಿಗಾಗಿ ಆಟಿಕೆಗಾಗಿ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ದಿದ್ದನೆಂದು ವಿಷ್ಯ ಅರಿತ ರಾಮಾನುಜರು ಕೂಡಲೇ ದೆಹಲಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿ , ಸುಲ್ತಾನನನ್ನು ಕಂಡರು . ರಾಮಾನುಜರ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ, ತೇಜಸ್ಸಿಗೆ ಮಾರುಹೋದ ಸುಲ್ತಾನನು , ತನ್ನ ಕೊಳ್ಳೆಹೊಡೆದ ವಿಗ್ರಹರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಯಸಿದ  ವಿಗ್ರಹ ಇರುವುದಾದರೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಬಹುದೆಂದು ಅಜ್ಞಾಪಿಸಿದ  . ಆದರೆ .ಆ ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ನೆಚ್ಚಿನ ವಿಗ್ರಹವಿರಲಿಲ್ಲ . ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟ ಮೂರ್ತಿ ರಾಜಕುಮಾರಿಯಬಳಿ ಇರುವುದನ್ನು ದಿವ್ಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಿದ ರಾಮಾನುಜರು ಆ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಿದರು . ಕೂಡಲೇ ಆ ವಿಗ್ರಹ ಜಿಗಿಯುತ್ತ ಇವರಬಳಿ ಓಡಿಬಂದಿತು . ತಡಮಾಡಿದರೆ ಕೆಡುಕೆಂದು ತಿಳಿದು ಕೂಡಲೇ ವಿಗ್ರಹ ಸಮೇತ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಧಾವಿಸಿದರು . ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯೇ ಅಂದಿನದಿನದಲ್ಲಿ ಗತಿಯಾಗಿತ್ತು . ಅರಮನೆಗೆ ಮರಳಿದ ರಾಜಕುಮಾರಿಗೆ ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ವಿಗ್ರಹ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದು ಸೇನೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಯೋಜಿಸಿದಳು .ಅದು ರಾಮಾನುಜರಿಗೆ ಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟಿತೆಂದು ತಿಳಿದು ತಾನೇ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಬಂದಳು. ರಾಮಾನುಜರು ವಾಸ್ತವಾಂಶವನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಬಯಸಿದಾದರೆ ತನ್ನೊಡನೆ   ಮೇಲುಕೋಟೆಗೆ ಬರಬಹುದೆಂದು ತಿಳಿಸಲು ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರಲಾಗದ ರಾಜಕುಮಾರಿಯು ಮೇಲುಕೋಟೆಗೆ ಬಂದು ತನ್ನ ಕೊನೆಯುಸಿರು ಇರುವವರೆಗೂ ವಿಗ್ರಹದ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಳೆದಳೆಂದೂ , ಅವಳ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿದ ರಾಮಮಾನುಜರು ಮೂಲಮೂರ್ತಿಯ ಚರಣಗಳ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಅವಳ ವಿಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟು ಗೌರವಿಸಿದರೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ .
ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಗೆ ಸಂಪತ್ಕುಮಾರ ಎಂದು ಹೆಸರು . ಪ್ರತಿ ವರುಷ ಮೀನ ಮಾಸದ ಪುಷ್ಯ ನಕ್ಷತ್ರದಂದು ನಡೆಯುವ ವೈರಮುಡಿ ಉತ್ಸವ ಜಗತ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧ . ವೈರ ಎಂದರೆ ವಜ್ರ . ಮುಡಿ ಎಂದರೆ ಕಿರೀಟ .ಈ  ವಜ್ರಕಿರೀಟ ಸಾವಿರ ಸಾವಿರ ಅಮೂಲ್ಯ ವಜ್ರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದಾಗಿದೆ . ಇದನ್ನು ಸೂರ್ಯನ ಮುಂದೆ ಹಿಡಿದರೆ ಅದರಿಂದ ಹೊರಬರುವ ಕಾಂತಿ ಸಹಸ್ರ ಸೂರ್ಯರಿಗೆ ಸಾಟಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ . ಈ ಕಾಂತಿಯನ್ನು ಬರಿ ಕಣ್ಣಿಂದ ನೋಡಿದರೆ ಅಂಧರಾಗುತ್ತಾರೆಂದು ಪ್ರತೀತಿ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಈ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಹಗಲಲ್ಲಿ ತೆಗೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಾರಿ ಮಾತ್ರ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಗೆ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ ಇದನ್ನು ವೈರಮುಡಿ ಉತ್ಸವ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇಡೀ ರಾತ್ರಿ ನಡೆಯುವ ವೈರಮುಡಿ ಉತ್ಸವ ವೀಕ್ಷಿಸಲು ದೇಶದ ಮೂಲೆಗಳಿಂದ ಭಕ್ತರು ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ .ಪುರಾಣದನ್ವಯ ಈ ಕಿರೀಟ ದ್ವಾಪರ ಯುಗದ್ದೆಂದೂ , ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಥ ಧರಿಸಿದ್ದನೆಂದೂ ಕರ್ಣನ ನಾಗಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಕೃಷ್ಣನ ಯುಕ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ತಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಾಗ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಗರುಡನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಇಲ್ಲಿನ ಸಂಪತ್ಕುಮಾರ ವಿಗ್ರಹಕ್ಕೆ ತೊಡಿಸಿದನೆಂದು ಸ್ಥಳ ಪುರಾಣ ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ.
ಮೇಲುಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಚೆಲುವ ನಾರಾಯಣನ ಆಲಯವಲ್ಲದೆ ಅಕ್ಕ ತಂಗಿಯರ ಕೊಳ , ನಾಮದ ಚಿಲುಮೆ , ವೇದ ಪುಷ್ಕರಿಣಿ , ಕಲ್ಯಾಣಿ , ಧನುಷ್ಕೋಟಿ , ದರ್ಭ ತೀರ್ಥ , ಯಾದವ ತೀರ್ಥ , ಪದ್ಮ ತೀರ್ಥ ಮುಂತಾದವು ನೋಡತಕ್ಕ ಸ್ಥಳಗಳು. ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ನೃಸಿಂಹ ಗಿರಿಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಹ್ಲಾದನಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟುದೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಯೋಗಾ ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ . ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಏರಲು ಕಡಿದಾದ ೨೦೦ ಮೆಟ್ಟಲಿನ ಮಾರ್ಗವಿದೆ . ನರಸಿಂಹ ಮೂರ್ತಿ ಭವ್ಯವಾಗಿದ್ದು ನೋಡಲು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿದೆ. ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮೇಲುಕೋಟೆಯ ಸುಂದರ ದೃಶ್ಯ ರಮಣೀಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ .
ಕರ್ನಾಟಕದ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಾಮಾನುಜರು ನೆಲೆಸಿದ್ದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟಾದ್ವೈತ ಪ್ರಮುಖ ಆಚಾರ್ಯರ ಮಠಗಳೂ , ವಸತಿ ನಿಲಯಗಳೂ , ವೇದಾಂತ ದೇಶಿಕರ ಭವ್ಯ ದೇವಾಲಯವೂ , ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರವು ಕಾಣ ಸಿಗುತ್ತದೆ . ಮೇಲುಕೋಟೆಯಿಂದ ೪ ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿ ತೊಂಡನೂರೆಂಬ ಕ್ಷೇತ್ರವಿದ್ದು ಇಲ್ಲಿ ರಾಮಾನುಜರ ಆದಿಶೇಷ ರೂಪವುಳ್ಳ ಅಪರೂಪದ ವಿಗ್ರಹ ಕಾಣ ಸಿಗುತ್ತದೆ .ರಾಮಾನುಜರು ಆದಿಶೇಷನ ಅವತಾರವೆಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ.
ಈ ವರ್ಷ ಮಾರ್ಚ್ ೨೬ ರಂದು ಸೋಮವಾರ ರಾತ್ರಿ ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವೈರಮುಡಿ ಉತ್ಸವ ನಡೆಯುತ್ತದೆ . ಹಾಗೂ ಮಾರ್ಚ್ ೨೯ರಂದು ಗುರುವಾರ ರಥೋತ್ಸವವು ನಡೆಯುತ್ತದೆ .

ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಪ್ರಸಾದ್ . ಕೆ ವಿ